Waarom valt Lichtmis altijd op 2 februari?
Het feest verwijst naar een gebruik ten tijde van Jezus. Volgens de Joodse wet moest een pasgeboren jongen 40 dagen (meisjes 80 dagen) na de geboorte naar de tempel worden gebracht om aan het volk te worden getoond en te worden opgedragen aan God. Tot dan mocht de moeder niet in aanraking komen met een heilig voorwerp en, uiteraard, de tempel niet betreden. Om zich te zuiveren moest ze een zoenoffer en een vuuroffer brengen. Zo kocht ze van God haar eerstgeboren zoon/dochter terug die ze hem voordien had geschonken.
Er zijn bronnen bekend uit de 4de eeuw die het feest van de ‘Opdracht van de Heer’ (zoals het officieel heette) vermeldden. De Kerk van Jeruzalem vierde het, maar wel op 14 februari. Dat is precies 40 dagen na de geboorte van Jezus, die in die regio gevierd werd rond 6 januari. Vanuit Jeruzalem verspreidde het feest zich over de hele Kerk. De invoering van Kerstmis als apart feest werd vastgelegd op 25 december. Aldus verschoof de viering naar 2 februari.
Ook hier bij ons was het de gewoonte dat de pas bevallen vrouw binnen de negen dagen een ‘kerkgang’ deed om gezuiverd te worden van haar onreine toestand. Het is een uitloper van de opdracht van Jezus in de tempel. In navolging van de Heilige Maagd droeg ze haar kind op aan God. Geregeld zag men een vrouw drie keer rond de kerk gaan. Dan bleef ze aan de kerkdeur geknield zitten, met haar pasgeboren kind op de arm en een brandende kaars in de andere, vrije hand. De pastoor kwam haar ophalen, met wijwater zegenen en voor haar bidden. Daarna begeleidde hij haar tot in de kerk, deed haar knielen voor het Maria- altaar, waar hij andermaal voor haar bad en haar wederom met wijwater zegende. Uit dank voor een gezonde baby deed ze een donatie voor de kerk.
Volgens het bijgeloof werd er een extra weldaad toegeschreven aan het eindje gewijde kaars. Verstopt onder de dorpel van het huis volstond het om heksen weg te houden.
Lichtmis donker, met regen en slijk, maakt de boeren rijk
Lichtmis donker, de boer een jonker
Met Lichtmis triestig weer is goed voor boer en heer
Waarom eten we pannenkoeken met Lichtmis?
Dat wordt op twee manieren verklaard. 2 Februari was vroeger één van de twee dagen waarop de plattelandsbevolking van werk of hoeve kon veranderen – de andere dag was 11 november (Sint-Maarten). 2 Februari was ook de dag dat het werk werd hernomen op de boerderij. Dat werd dan feestelijk gevierd met haardkoek – later werden dat pannenkoeken. En door pannenkoeken te bakken werd de overschot van de bloem opgemaakt om plaats te maken voor de nieuwe oogst. Ook de eieren werden opgebruikt want na Lichtmis begint de vasten.
Op Lichtmis is er geen vrouwken zo arm, of zij maakt haar panneken warm.
Een culinair gezegde met de nodige dubbele bodem…
Vanaf de 10de/11de eeuw wijdde men met Maria-Lichtmis kaarsen. Gelovigen kregen kaarsen mee naar huis om hen te behoeden voor onheil. Vandaar de naam Lichtmis. Het Franse ‘Fête de la Chandeleur’ en het Engelse 'Candlemas Day' verwijzen naar kaarsen. In de Anglicaanse traditie wordt pas met Candlemas de kersttijd afgesloten (bij ons is dat al op 6 januari). Nu de aarde zich opmaakt voor de naderende lente en de dagen steeds meer lengen, zijn kaarsen niet meer nodig om de huizen te verlichten. Daarom worden op 2 februari alle stompjes van kaarsen opgebrand, of omgesmolten tot kleine lichtjes in notendoppen.
Frankrijk kende enkele vreemde gebruiken. De eerste pannenkoek werd boven op de kast gemikt en daar moest hij een jaar blijven liggen. Was hij dan niet beschimmeld, dan was geluk in huis verzekerd. Of met de ene hand de pan vasthouden en in de andere een louis d’or (een geldstuk) sluiten. De truc is een pannenkoek omhooggooien en opvangen in de pan om zo rijkdom en overvloed te verkrijgen.
De traditie zegt dat wie met Lichtmis pannenkoeken eet een voorspoedig jaar zal hebben. Wij zullen er extra veel eten dit jaar!
De koeken met hun ronde vorm en gele kleur, beide een zonnesymbool, verwijzen ook naar de nakende lente. De donkere kleuren van de kersttijd worden vervangen door wit: wit van winterse sneeuw, maar ook wit van reinheid… een eerbetoon aan de aarde die opnieuw aan de jaarcyclus begint.
Schijnt met Lichtmis de zonne heet, dan komt er nog veel sneeuw en leed.
Met Lichtmis valt de sneeuw op een warme steen.
Brengt Lichtmis wolken en regen mee, is de winter voorbij en komt niet meer.
Is Lichtmis helder en klaar, dan komen er twee winters in het jaar.
Reactie plaatsen
Reacties