Het steltlopen komt wereldwijd voor waarbij de hoogte van de stelten varieert van 1 meter tot 4 meter. Vooral op plaatsen waar beken en rivieren geregeld uit de oevers traden, kozen mensen er voor om zich op stelten te verplaatsen. Zo konden natte gebieden makkelijk doorwaad worden en had men een uitstekend zicht op het landschap.
In Langeveld, een dorp bij Merchtem trad de Molenbeek vroeger geregeld buiten de oevers. De Langeveldse traditie van het steltenlopen is daaruit voortgekomen.
Ook mensen die op geringe hoogte werken, maken gebruik van stelten zoals stukadoors, schilders, monteurs of mensen werkzaam in de tuinbouw.
foto : Eurotouille • CC BY-SA 4.0
We kunnen de stelten grosso modo opdelen in twee grote families.
De eerste zijn de aangebonden stelten , die ideaal zijn voor lange en snelle wedstrijden of voor bepaalde vormen van dans of acrobatie. Een voorbeeld daarvan is de Kempische steltendans voor 6 jongens op aangebonden stelten, genoteerd door Omer François.
De stelten die vastgehouden worden met armen en handen en waarbij de voet rust op een steun, behoort tot een tweede familie. Een voorbeeld daarvan is de Steltencarroussel, gecreëerd door Richard Schittecat in 1987 voor de volkskunstgroep Pallieter.
Maar er wordt niet alleen gedanst met stelten. Er worden ook heuse gevechten mee geleverd zoals te Namen.
De Koninklijke Steltenlopers van Merchtem, die verschillende evenementen en stoeten opluisteren, brengen bij speciale gelegenheden een gevecht tussen de (veelal jonge) steltenlopers waarbij ze hun kracht, behendigheid en uithoudingsvermogen kunnen tonen.
De Steltenlopers van Namen houden ieder jaar op de derde zondag van september hun eeuwenoude strijd op stelten op het Sint-Aubinplein. Ter gelegenheid van de Feesten van Wallonië vindt de grote wedstrijd voor de Gouden Stelt plaats voor meer dan 6.000 toeschouwers.
De twee Naamse ploegen (een 50-tal deelnemers) strijden voor de eer :
- de Mélans: steltenlopers van de "Oude stad" met stelten in gele en zwarte kleur.
- de Avresses: steltenlopers van de "Nieuwe stad" met stelten in rode en witte kleur.
Zowel Mélans als Avresses dragen hetzelfde rood-wit kostuum.
In het eerste deel vechten de twee groepen steltlopers in het midden van het plein. Daar worden geleidelijk de zwakste deelnemers uitgeschakeld. Al snel blijven alleen de ervaren deelnemers over. Uiteindelijk slaagt een van de twee teams erin om, dankzij hun techniek, fysieke kracht en organisatie, alle vertegenwoordigers van de tegenstander uit te schakelen.
Dan begint de "Bout-a-tot". De overgebleven steltlopers nemen het tegen elkaar op om de uiteindelijke winnaar te bepalen.
Diegene die als laatste op zijn stelten staat, krijgt de gouden stelt van een lokale figuur of hoogwaardigheidsbekleder nadat hij de menigte rond het gevechtsterrein heeft begroet. De winnaar en zijn brigade zullen hun titel een jaar lang dragen voordat ze hem weer in het spel brengen. De laatste deelnemer van de verslagen brigade ontvangt de zilveren stelt.
Wat is nu het verschil tussen onze dans-stelten en de vecht- of steek-stelten ?
De huidige steekstelten zijn een evolutie van een zeer oud model dat bewaard wordt in het Museum voor Decoratieve Kunsten in Namen. Ze zijn van beukenhout gemaakt door een lokale meubelmaker.
De stelten zijn 202 cm hoog. De voetsteun of schaats bevindt zich op 84 cm van de grond. Een typisch kenmerk is een metalen hoepel die het uiteinde van de schaats met de rest van de stelt verbindt. Deze hoepel zorgt ervoor dat de voet vastgehouden kan worden zonder dat deze aan de rest van de stelt vastzit. Aan het onderste uiteinde zijn de stelten omgeven door een metalen ring om slijtage te beperken en grip op bepaalde oppervlakken te garanderen. De rieten handgrepen die ooit de stelten sierden, werden verwijderd vanwege hun kwetsbaarheid en de verdere ontwikkeling van vechttechnieken.
Het woord "échasseur" komt niet voor in de meeste Franstalige woordenboeken. De inwoners van Namen hebben door de geschiedenis heen een eigen woord gecreëerd voor de steekspeler. Het woord “échasseur” is afgeleid van het Waals-Naamse “chaceu” en wordt al minstens sinds de 17e eeuw gebruikt. Alleen het woord "échassier" (waadvogel) wordt erkend, wat iemand die stelten gebruikt, betekent.
En of dat het “steekspel” eeuwenoud is. Al in 1411 verbiedt een officieel document duels op stelten voor alle personen ouder dan 13 jaar.
Keizer Karel woont in 1515 en in 1530 een strijd bij. Prins Filips, toekomstig koning van Spanje woont een steltenstrijd bij in 1549 en dat beviel hem zo goed dat hem twee dagen later een tweede strijd werd aangeboden.
Nadat de Zonnekoning de stad Namen en de citadel 1692 ingenomen had, komt hij een jaar later terug waarbij hij een groots steekspel te zien krijgt.
In 1717 biedt Namen een gevecht met steltenlopers aan Peter de Grote, Tsaar van Rusland, aan tijdens zijn doortocht in de stad.
Ook Napoleon is tweemaal toeschouwer van de strijd tussen de steltenlopers.
Foto : Patrb • CC BY-SA 3.0
Meer dan 600 geschiedenis siert deze ‘échasseurs’, en elk jaar opnieuw staan ze op de stelten. Nu ook met een groep vrouwelijke steltenlopers èn een jeugdbrigade.
Als laatste item wil ik nog even het ‘overgoten’ duel voor Leopold I, Koning der Belgen meegeven.
In September 1849 is de voltallige koninklijke familie in Namen en ze worden onthaald aan de ‘Porte de Fer’ door de twee groepen steltenlopers. Door de verschillende onderbrekingen en de vrij lange toespraken begonnen de steltenlopers de tijd te doden door te drinken, overvloedig te drinken. Het duel vond plaats op het Sint-Aubinplein maar draaide al vlug uit op een echte klucht. De steltenlopers struikelden en waggelden en hielden zich aan elkaar vast. De schande was zo groot dat de week nadien de stad Namen de stelten in beslag nam…
Onze hartelijke dank gaat uit naar Bertrand Patris voor de toelating publicatie van de foto's.. Deze zijn van (C)Skuds-Simon Fusillier en de foto van de meisjesgroep is van Margaux Voglet. Deze foto's zijn ook te vinden op de website van Les Echasseurs Namurois : www.echasseurs.org/nl/ waar nog meer interessante info te vinden is.
Reactie plaatsen
Reacties