Waar gesprongen wordt door mannen én vrouwen
In 2021 overhandigde Frank François ons een aantal archiefstukken van wijlen Omer François (zijn vader). Tussen deze papieren zaten enkele geel verkleurde bladzijdes. Eén droeg de titel ‘Trawanteldans van Oud-Turnhout’. Als verdere verduidelijking stond : ‘Zoals opgetekend in 1952 bij uitvoering van de aloude gilde van Tongerlo’.
Ook in een gedrukte versie staat vermeld dat Omer deze dans noteerde in 1952 bij de aloude O.L.V.-gilde van Turnhout.
Wat later bezorgde Miel Kerkstoel ons een beschrijving van dezelfde dans, genoteerd door historicus E.P. Milo Koyen (1914 - 1977), Premonstratenzer van de abdij van Tongerlo. Na het opdragen van de mis in de wijde omgeving, bleef pater Koyen meestal even buurten bij de parochianen en werd daardoor een graag geziene gast op eventuele vieringen en feesten.
Miel zelf was destijds vaste chauffeur van E.P. Milo Koyen en ook lid van de gilde van Westerlo. Hij kreeg het origineel van de beschrijving van Milo zelf als dank voor zijn jarenlange vriendschap en chauffeur zijn. Hij heeft deze dansnotering bewaard en stuurde ze ons door van zodra hij hoorde dat we meer info zochten.
Pater Milo Koyen was niet van de minste. Hij was Dr. in de Geschiedkundige Wetenschappen en archivaris van de abdij van Tongerlo. Hij was voorzitter van het Centrum voor studie van Land en Volk van de Kempen, lid van de Historische Commissie van de Orde, lid van de Provinciale Commissie Geschiedenis en Volkskunde van de Provincie Antwerpen, lid van het Geschiedkundig Genootschap Geel, lid van de VVV-gemeente Westerlo en geestelijk adviseur van Volksdansgroep Spelewei.
Leuk detail: de informatie over Milo Koyen werd ons bezorgd door zijn familielid Jeff Koyen. Jeff was de bezieler-voorzitter en dansleider van de erg gewaardeerde volksdansgroep ’t Smoutpeerke uit Gooreind (Wuustwezel).
Een andere beschrijving die we vonden werd genoteerd door Lucien Prinsen (1911-1988), één der notabelen uit Turnhout. We merken kleine verschillen in het weergeven van de dans. Hier wordt bijvoorbeeld op het einde heel de dans opnieuw gedaan maar dan in omgekeerde volgorde.
Marcel Boone (1920-1998), gewezen gemeenteraadslid van Turnhout, geeft, naast de beschrijving, wat meer bijkomende info. Hij leerde de dans kennen te Turnhout op het gehucht Heizijde waar zijn familie meermaals te gast was. Dit was ter gelegenheid van sluikslachtingen gedurende de maand november. In de vroege uurtjes, na heel wat drankverbruik, danste men in de woonkamer deze stokkendans op klompen, als enige dans van de avond. Hij werd alleen door de mannen gedaan met vrij woeste bewegingen, aangemoedigd door de vrouwen. De hoeveelheid drank zal daar niet vreemd aan geweest zijn. Bij het einde werd de bazin, als dank voor het werk, op de stokken omhoog geheven.
Woest gedanst of niet, de oudsten der dansers waren bevreesd dat er iets misliep of dat de stokken op een verkeerde manier zouden gekruist worden. Dit zou ongeluk kunnen brengen.
Tijdens een overleg met Marc Willems (groep Zonne uit Turnhout) i.v.m. beschrijving van hun dansen, wist Marc ons te vertellen dat zijn moeder deze stokkendans nog gedanst had in de Onze-Lieve-Vrouwegilde te Turnhout. In het archief van deze gilde staan verschillende data vermeld waarop de dans werd uitgevoerd (meestal bij Vastenavonden en op teerfeesten). Marc kon ons ook de notering door E.P. Koyen en O. François bezorgen.
Koninklijke Dansgroep Zonne heeft ons ook geholpen bij het juist interpreteren van stukken van de beschrijving zoals het overspringen van de stokken. Een aantal mogelijkheden werden uitgeprobeerd en voor ons op film gezet om te tonen wat de meest voor de hand liggende uitvoering ‘zou kunnen’ geweest zijn.
In het Turnhoutse stadsarchief vonden we dan weer de originele stokken die bij de uitvoering door de O-L-V-gilde werden gebruikt. Stokken die duidelijk korter zijn dan de stokken die gebruikt worden bij de Trawantel van Westerlo.
Dankzij Frans Van Dyck uit Achtel, trouwens lid van de Sint-Jorisgilde Rijkevorsel, konden replica’s van de originele stokken worden nagemaakt.
Volkskunstgroep De Moeffeleer heeft nu de beschrijving en partituur om het geheel nog een laatste maal uit te testen.
Een andere zaak was de trommelpartituur. Die werd vroeger zelden of nooit genoteerd. Het hing meestal af van de kunde van de begeleidende trommelaar.
Voor deze stokkendans kregen we de hulp van Marc Ooye, ervaren slagwerker uit Kalmthout. Hij maakte een partituur op maat van de dansbeschrijving en eentje die in het bereik van de meeste trommelaars moet liggen.
Ook leden van de Sint-Sebastiaansgilde van Essen, met hun tamboer Jan Luyten, waren bereid om een eerste versie van de partituur samen te brengen met de dansbeschrijving en dit uit te proberen.
Het was voor ons de eerste keer dat we een goed beeld van deze dans kregen. Na meer dan 70 jaar werd de Stokkendans terug gedanst !!!
Aan het einde van dit artikel vindt u kopies van een aantal krantenartikelen tussen 1880 en 1923 waarbij de opvoering van deze dans aangekondigd werd. Soms werd de dans ingezet door de vrouwen en geëindigd door mannen. Soms begon de jeugd, deden de vrouwen de dans voor de tweede keer en de mannen voor een derde keer.
Graag een woordje van dank aan al de mensen die ons bij deze zoektocht hebben geholpen o.a. Paula Wouters (Viersel) en Hugo Bulterijst (Sint-Niklaas) die ons nuttige informatie bezorgden. En nog, lees maar na, zovele namen, zoveel bereidheid om ons verder te helpen. Voor ons blijft het een wonderformule dat vele handen licht werk maken en is bovendien hartverwarmend.
Krantenartikels waarin “De Stokkendans” wordt vermeld
De Kempenaar 15.09.1888
Bijvoegsel bij De Kempenaar 29.02.1908 - Derde Blad
De Kempenaar , ‘Kunst-Historisch Congres der Kempen’ 10.09.1922
De Kempenaar editie Herentals ‘Kunst Historisch Congres der Kempen’ 03.09.1922
Tijdschrift Taxandria 1922 nrs 3-4 p. 164 verslag van het Congres der Kempen
‘Eigenaardig was de oude Stokkendans welke daarna werd uitgevoerd door mannen en vrouwen der O.-L.-Vrouwegilde, dat wel wat geleek aan het traweitelen der gilden van Tongerloo en Westerloo, en waarschijnlijk een aandenken is uit het loskomen van eenen strijd naar vrijheidszucht.’
De Kempenaar 17.09.1922
De Kempenaar 31.08.1924
De Kempenaar 14.09.1930
Stadsnieuws 1933 Bijvoegsel van de Kempenaar
Reactie plaatsen
Reacties
zeer goed werk
dank U
>als ik mij goed herinner bestaat er een opname van de trommelmuziek van de gilde van Tongerlo, ik dacht door Pol Heyns, maar ik vermoed dat jullie dat ook wel weten. ooi dat deze dans nog opgevist kon worden. Is die notering betrouwbaar?